Remon Korenblik (winnaar 1)

'Er zijn helaas uitzaaiingen te zien in de lever.' Van alle boodschappen die kankerpatiënten níet willen horen, staat deze hoog op het lijstje. “Op het moment dat er uitzaaiingen in de lever worden geconstateerd, dan is dat voor een groot deel van de patiënten al te laat om een deel van de lever weg te halen. Dat kan alleen als er minimaal 30 procent van de lever overblijft, anders hou je niet genoeg leverfunctie over. Bij veel patiënten zit de lever al dusdanig vol met tumoren, dat chirurgie eigenlijk al geen optie meer is”, aldus Remon Korenblik.

Hij won de Ziedses des Plantes-Philipsprijs met onderzoek naar een behandelmethode die chirurgie bij uitzaaiingen in de lever toch nog mogelijk maakt voor een grote groep patiënten.

Het idee voor deze behandeling ontstond een aantal jaar geleden. Aan een operatietafel in Shanghai kwamen drie artsen, waaronder chirurg-oncoloog Dr. Ronald van Dam van het Maastricht UMC+, op het idee om een nieuwe techniek te onderzoeken: “Je kunt de bloedtoevoer van de poortader naar een kant van de lever stoppen door gebruik te maken van speciale lijm. Als je dan ook de bloedafvoer aan die kant dichtzet, gaat er meer bloed naar de andere, gezonde kant. Hierop zal de gezonde kant groeien en meer leverfunctie krijgen. Deze groei van de toekomstige restlever zorgt ervoor dat je patiënten die je voorheen niet kon opereren, nu toch kunt opereren” 

In mijn onderzoek heb ik me dus gericht op de bovenstaande, nieuwe, behandelmethode waarbij, naast de bloedtoevoer naar een kant van de lever, ook de bloedafvoer van de lever wordt afgesloten.  Als je dat niet doet, dan zien we vaak dat het bloed in de lever toch weer van de gezonde kant naar de kant met de tumoren stroomt door de aanmaak van nieuwe bloedvaten door de lever.”

Het effect van deze methode is erg veelbelovend: “Zonder deze behandeling kan 60 tot 70 procent van de patiënten worden geopereerd. De overige 30 tot 40 procent gaat vaak een palliatief traject in. De eerste resultaten laten zien dat we nu in 96 procent van de gevallen kunnen opereren. Dat is dus een enorme winst. 

Het eerste deel van het onderzoek, naar de veiligheid van deze behandelmethode, is inmiddels bijna afgerond. “Gelukkig is gebleken dat er geen extra risico aan de behandeling zit. Nu gaan we de effectiviteit onderzoeken, door patiënten op te delen in een behandelgroep en een controlegroep.” Het onderzoek is onder meer gefinancierd met subsidie van het KWF.

En de hele wereld kijkt mee: “We werken in het onderzoek samen met zestig ziekenhuizen wereldwijd, inclusief grote levercentra in New York, Shanghai en Melbourne. Als echt blijkt dat het overgrote deel van de patiënten na de behandeling geopereerd kan worden en dit overlevingswinst geeft ten opzichte van de oude techniek, dan is dit een gamechanger. Vier jaar geleden, toen ik in de collegebanken zat, kregen we nog te horen dat patiënten met uitzaaiingen in de lever nauwelijks overlevingskansen hadden.

We hadden een patiënt die binnenkwam in het Maastricht Universitair Medisch Centrum met een levensverwachting van drie maanden; een man van in de 40 met jonge kinderen. Hij werd een jaar geleden behandeld met deze methode en loopt nog steeds rond, zelfs zonder actieve tumoren dan wel nieuwe uitzaaiingen.”

Voor zichzelf ziet de promovendus een toekomst als chirurg die nauw samenwerkt met interventieradiologie: “Beide disciplines vind ik ontzettend interessant, zeker op het gebied van oncologie. Ik geloof dat deze twee vakgebieden in de nabije toekomst steeds meer zullen integreren en voor sommige aandoeningen wellicht ooit wel zullen samengaan.”

Het onderzoek hoopt hij gepubliceerd te krijgen in een internationaal gerenommeerd tijdschrift, het liefst The New England Journal of Medicine: “En er is nog veel ruimte voor vervolgonderzoek, bijvoorbeeld naar nieuwe methoden om segmentaal de leverfunctie te kunnen meten.  In de toekomst is dit wellicht mogelijk doormiddel van een MRI. Op dit moment gebruiken we hiervoor een CT gecombineerd met een scintigrafie. Helaas is de uitwerking hiervan vrij complex en is het apparaat niet in alle ziekenhuizen over de wereld beschikbaar. Als we de segmentale leverfunctie ook kunnen onderzoeken met MRI, dan zou dat een hoop schelen.

Daarnaast denk ik dat deze behandelmethode een hele wereld aan mogelijkheden opent. Door de eerste resultaten gaan we langzaam maar zeker anders nadenken over de lever; ik geloof dat we pas aan het begin staan om de potentie van deze behandeling te benutten.” 

Thaïs Tong (winnaar 2)

Elk jaar krijgen ruim 200 Nederlanders de diagnose oogmelanoom. Een groot deel van deze patiënten, ongeveer de helft, krijgt in de jaren na de eerste diagnose te maken met uitzaaiingen in de lever. Uitgezaaid oogmelanoom gedraagt zich anders dan andere vormen van melanoom, waardoor de bestaande behandelmogelijkheden niet aanslaan. “Deze patiënten hebben daardoor meestal een overlevingsperspectief van slechts een paar maanden”, aldus Thaïs Tong; ze deed onderzoek naar een gerichte aanpak voor deze patiënten, waarbij lokale behandeling van de levermetastasen middels percutane leverperfusies met melphalan (chemoterapie) wordt gecombineerd met systemische immuuntherapie. 

Dat leverde haar de Ziedses des Plantes-Philipsprijs op.

De PhD-kandidaat kwam uit bij het onderzoeksonderwerp tijdens haar coschappen bij het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC): “Ik heb altijd een brede interesse in de geneeskunde gehad. Aan het begin van mijn coschappen was ik er nog van overtuigd dat ik internist wilde worden. Maar al gauw ging mijn interesse steeds meer uit naar radiologische ingrepen, dit werd ook bevestigd na mijn keuzecoschap interventieradiologie; het is een fascinerend vakgebied waarin de ontwikkelingen heel hard gaan.” 

Het LUMC is onder meer gespecialiseerd in de behandeling van (uitgezaaid) oogmelanoom. Vanuit heel Nederland worden patiënten doorverwezen naar Leiden voor hun behandeling: “Met de percutane leverperfusies die worden uitgevoerd op de afdeling interventieradiologie kunnen we op een minimaal invasieve manier de lever heel gericht behandelen met een hoge dosis melphalan. Gedurende de behandeling wordt de melphalan uit het bloed dat terugkeert uit de lever gefilterd middels een pomp, zodat de rest van het lichaam zo min mogelijke bijwerkingen van de chemotherapie ervaart”, aldus Thaïs. 

Centraal in haar onderzoek staat de vraag of patiënten die zowel immuuntherapie als leverperfusie krijgen een betere overleving hebben. “In het eerste deel van mijn onderzoek hebben wij beoordeeld of die combinatie veilig was en wat de beste dosering voor immuuntherapie zou zijn. Beide behandelingen hebben bepaalde bekende bijwerkingen en we wilden zeker weten of ze samen niet zouden leiden tot een verhoogd toxiciteit.”

De uitkomsten waren gelukkig positief: “Nu gaan we door met een vervolgonderzoek om de effectiviteit van de combinatie van immuuntherapie en leverperfusie te vergelijken met de resultaten van behandeling met alleen leverperfusie en wat dit betekent voor de overlevingskansen van deze patiënten.” 

Dat haar onderzoek de Ziedses des Plantesprijs heeft gewonnen, kwam als een welkome verrassing; “Het is mooi dat er op deze manier ook aandacht komt voor dit onderzoek. We zijn nog aan het zoeken naar de beste behandelmethode voor deze zeldzame tumorsoort, er is nog geen standaardbehandeling.

Maar ik wil wel benadrukken het onderzoek een groepsprestatie is geweest. Zonder de patiënten die meedoen aan het onderzoek en een geweldig team aan behandelaren zou dit niet mogelijk zijn geweest. Dat geldt voor zowel de afdelingen medische oncologie en interventieradiologie van het LUMC, in het bijzonder mijn co-promotoren, Dr. Ellen Kapiteijn en Dr. Mark Burgmans; de prijs staat dan wel op mijn naam, maar hij is eigenlijk voor het hele team.”

Haar passie voor interventieradiologie is er alleen maar groter van geworden: “Dit is het vakgebied waar mens en techniek op een ideale manier samensmelten. Met behulp van de beeldvormende technieken volg je real-time wat je doet gedurende de procedure. Daarnaast zijn deze interventies minder belastend voor patiënten en worden relatief snel de voordelen en resultaten gezien.”

Ontdek het zelf

Philips ondersteunt radiologen met een breed portfolio van oplossingen die zijn ontworpen voor krachtige beeldvorming. Lees meer over het ecosysteem voor radiologie van Philips.