Circulariteit in de zorg: Gebruik minder, Gebruik langer, Gebruik opnieuw

De zorg produceert ieder jaar 328 miljoen kilo afval en is verantwoordelijk voor 13% van het grondstoffenverbruik in Nederland. Dat kan minder, denken de partners in het ESCH-R consortium, die samenwerken om circulariteit in ziekenhuizen te vergroten. In de ESCH-R podcastreeks worden partners gevraagd naar hun aanpak voor een duurzamere zorg. Harald Tepper, Senior Director Group Sustainability bij Philips, legt uit hoe Philips met EcoDesign en circulariteit de ecologische voetafdruk in de zorg wil verlagen.

Gebruik minder, gebruik langer, gebruik opnieuw

Als gezondheidstechnologiebedrijf is Philips een belangrijke leverancier van technologie voor ziekenhuizen en patiënten. Om het energie- en materiaalverbruik van deze producten aan te pakken, past het bedrijf bij het ontwerpen van producten de zogenaamde EcoDesign principes toe. “Dat betekent dat er bij elk nieuw productontwerp wordt stilgestaan of er voldaan wordt aan de duurzaamheidscriteria rond energie-efficiëntie, verpakking, gebruik van chemicaliën en circulariteit. Voor circulariteit is het mantra: Gebruik minder, Gebruik langer, Gebruik opnieuw,” zegt Harald Tepper.

Marktgedreven ontwerpen

Circulaire ontwerpkeuzes kunnen voor ieder product anders zijn. Kennis van de markt en het gebruik van het product is een belangrijke voorwaarde in de keuze van een circulaire ontwerpstrategie. Daarbij zijn inzichten van partners in een samenwerkingsverband zoals ESCH-R zeer waardevol. “Zo heeft Philips een zuurstofmeter ontwikkeld die op de neus wordt aangebracht en gedurende meerdere dagen kan blijven zitten. Dit in tegenstelling tot traditionele zuurstofmeters die aan de vingers worden aangebracht en soms meer dan eens per dag worden vervangen en dan ook weggegooid. We onderzoeken binnen ESCH-R hoe dit verschil uitwerkt in de praktijk, wat het betekent voor de workflow in het ziekenhuis. Ook kijken we wat het verschil is tussen de producten ten aanzien van de totale milieu-afdruk én de totale kosten voor het product. Deze kunnen dan beter worden meegenomen bij de inkoop”.

Gebruik minder materiaal én minder energie

Binnen de EcoDesign principes wordt ook gekeken naar het energie-efficiënter maken van de apparaten. “70% van onze voetafdruk wordt veroorzaakt door het energieverbruik van de producten terwijl ze in de markt staan,” zegt Tepper. “Een besparing op het energiegebruik, betekent dan ook meteen een kostenbesparing voor het ziekenhuis.” 

Om materiaalgebruik te verminderen probeert Philips producten zo te ontwerpen dat het nieuwe product altijd lichter is en minder (nieuw) materiaal gebruikt dan diens voorganger. “Een voorbeeld waar we erg trots op zijn is ons heliumvrije MRI-apparaat. Onze nieuwste generatie MRI is zo ontworpen dat het 7 liter helium gebruikt in plaats van 1500 liter om de magneet te koelen. Dat is een enorme besparing.” 

Gebruik langer en beter

Volgens Tepper wordt de rol van software vaak onderschat. “Terwijl er juist met software meer waarde uit een apparaat gehaald kan worden,” legt hij uit. “In plaats van het volledige product te vervangen, kunnen we met software upgrades de gebruiksduur van een product verlengen.” Software kan ook inzichten genereren om het gebruik van apparaten in het ziekenhuis te optimaliseren. “Het kan voorkomen dat apparaten op de ene afdeling veel gebruikt worden en op de andere minder. Als je daarin van elkaar leert en tussen afdelingen optimaliseert, kan je meer patiënten bedienen met dezelfde hoeveelheid apparatuur.”  Maar ook het gebruik kan met behulp van software geoptimaliseerd worden.  “Door snellere, betere scans zoals onze SmartSpeed oplossing, kunnen meer patiënten, beter geholpen worden”. 

Gebruik opnieuw

In het ontwerp van apparaten wordt ook nagedacht over het einde van de levensduur. Dit is voor elk product anders, en vraagt ook andere keuzes. “Tandenborstelkopjes hoef je niet te renoveren voor nieuw gebruik, daar zou je eerder kiezen voor recycling,” geeft Tepper als voorbeeld. “Een magneet van de MRI kan 20 tot 30 jaar meegaan, terwijl de levensduur van het gehele apparaat eerder rond de 10 jaar ligt. Dus proberen we te refurbishen: het apparaat wordt tot op de magneet uit elkaar gehaald en weer opgebouwd.” Aan het eind van het gebruik biedt Philips klanten de mogelijkheid om oude MRI-scanners terug te leveren aan Philips, waarna deze waar mogelijk gerefurbished worden in de fabriek in Best. Het eindresultaat is een product dat er weer net zo goed uit ziet en dezelfde prestaties levert als een nieuw product. 

Belang van samenwerking

Het ESCH-R consortium zet zich in om de adoptie van circulaire zorg te versnellen en betrekt daar zo veel mogelijk kennisrijke partners bij. Die verzameling van kennis is enorm waardevol, volgens Tepper.  “Een samenwerking zoals ESCH-R geef ons de nodige inzichten uit de praktijk om al in een vroege fase in het ontwerpproces de juiste keuzes te kunnen maken. Maar ook richting beleidsmakers is een sectorvertegenwoordiging erg waardevol.”

ESCH-R Consortium

ESCH-R is een multidisciplinair project gefinancierd door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) als onderdeel van de Nederlandse Onderzoeksagenda om een duurzamere gezondheidszorg te creëren. Het acroniem ESCH-R staat voor 'Evidence-based Strategies to create Circular Hospitals: Het toepassen van het 10-R-raamwerk op de gezondheidszorg'.