Van eerste octrooi tot een van de wereldleiders in intellectueel eigendom
Wist je dat Philips met meer dan 1.200 Europese octrooiaanvragen verantwoordelijk is voor ruim 1 op de 6 Europese octrooiaanvragen die door Nederlandse bedrijven en uitvinders werden ingediend in 2024? Aan het eind van 2024 had Philips wereldwijd maar liefst 50.500 octrooien, 30.500 merken en 150.000 modelrechten.
Het beschermen van innovaties is altijd al een belangrijke voorwaarde geweest om te kunnen innoveren voor Philips. Je kunt immers meer tijd, energie en geld steken in innovatie als een ander bedrijf er niet zomaar mee vandoor kan gaan.
De afdeling Intellectual Property & Standards (IP&S) is verantwoordelijk voor alle merken van Philips (waaronder ook het Philips beeldmerk), alle octrooien op Philips uitvindingen, en voor de afspraken die worden gemaakt met andere bedrijven die toestemming krijgen om producten met het Philips-merk te verkopen of Philips uitvindingen te gebruiken in hun producten. Wat nu een wereldwijde afdeling is van ongeveer 400 mensen, begon ruim honderd jaar geleden als een kleine club van zeven collega’s.
Na de oprichting van het bedrijf in 1891 duurde het nog veertien jaar voordat het eerste octrooi werd toegekend aan Philips. Opvallend genoeg gebeurde dat niet in Nederland, maar in Duitsland. In Nederland was de octrooiwet namelijk buiten werking gesteld van 1869 tot 1910. Met dit eerste octrooi beschermde Philips in 1905 een uitvinding van oprichter Gerard Philips waarmee een gloeilamp langer meeging.
Eerste Philips octrooi, 1905 In de beginjaren was Philips vooral actief op de gloeilampenmarkt. De Europese markt was toen verdeeld tussen een aantal al langer bestaande bedrijven, waaronder bijvoorbeeld Siemens, AEG en Auer (alle drie uit Duitsland), en Philips als nieuwkomer. In Amerika was de markt grotendeels in handen van General Electric (GE). Dit bedrijf sloot in 1911 een overeenkomst met de drie Duitse bedrijven, waardoor ze toegang hadden tot elkaars octrooien en technische kennis konden uitwisselen. Ook maakten ze afspraken wie in welk land hoeveel lampen mocht verkopen. Emil Hijmans werd in 1921 aangesteld als oprichter en hoofd van de Octrooi- en merkenafdeling, zoals deze toen nog heette. Deze was uniek in Nederland: geen ander bedrijf had een afdeling die zich specifiek bezighield met octrooien en merken. Hijmans was er sterk van overtuigd dat Nederland meer geïndustrialiseerd moest worden en dat octrooien een belangrijke rol zouden spelen in die ontwikkeling. In het eerste jaar nam hij zes collega’s aan en reisde de wereld rond om inzichten op te doen rondom internationale patentsystemen – en hoe deze door Philips zouden kunnen worden gebruikt.
Bron: Philips Company Archives
GE hoopte zo Europese bedrijven buiten Amerika te houden, maar Philips kon niet verder groeien in Europa en wilde juist méér verkopen in Amerika. GE begon toen met een rechtszaak tegen Philips. Deze zorgde niet voor een verbod op verkoop van Philips gloeilampen in de VS, maar wel voor een nieuw inzicht: dat Philips eigen innovaties moest ontwikkelen én beschermen. Door de oprichting van NatLab in 1914, de voorloper van Philips Research, zagen steeds meer nieuwe innovaties het daglicht. Voor de bescherming van intellectueel eigendom werd in 1921 een afdeling opgericht die zich speciaal bezighield met patenten en handelsmerken. Dit was de voorloper van IP&S.
De octrooi- en merkenafdeling werd ook de bewaker van het beeldmerk van Philips. Het oorspronkelijke beeldmerk met de drie golflijnen (die radiogolven symboliseren) en de vier sterren (die symbool staan voor licht) werd in de jaren 1930 ontworpen door Louis Kalff en onder andere gebruikt voor de radio met bijnaam ‘het Kapelletje’. Het was het begin van het beeldmerk dat sindsdien bijna onafgebroken verbonden zou blijven aan Philips. Het huidige beeldmerk met twee golflijnen is daarop gebaseerd.
'Het Kapelletje', 1931 en het beeldmerk van Philips, 2013 Standaardisatie werd een belangrijke taak van de afdeling in de jaren waarin Philips werkte aan de ontwikkeling van cassette- en videorecorders, cd-spelers en de opvolgers daarvan, omdat hierbij verschillende bedrijven producten maakten die samen gebruikt werden. Dit kan alleen als deze producten op een van tevoren bedachte manier (een standaard) samenwerken. Hiermee kunnen consumenten dan bijvoorbeeld een cd van bedrijf A afspelen in een cd-speler van bedrijf B. Bij de ontwikkeling van de cd werkten Philips en Sony nauw samen. Ze waren ervan overtuigd dat de cd veel beter was dan alle andere producten in die tijd (geluidscassettes en vinyl platen). Aangezien er heel veel concurrenten waren in dit gebied, kon de cd alleen een succes worden als iedereen cd’s en cd-spelers zou kunnen maken. Daarom besloten ze om elk bedrijf dat wilde tegen betaling een licentie (toestemming) te geven om de cd standaard en bijbehorende geoctrooieerde uitvindingen te gebruiken voor het maken van hun eigen producten. Binnen Philips zorgde IP&S voor het uitbouwen en beheer van de licentieprogramma’s voor de cd en de opvolgers daarvan (CD-ROM, dvd en Blu-ray Disc) en met het aanvragen van octrooien voor de bescherming van uitvindingen op de bijhorende technologieën. In 2008 begon een nieuw hoofdstuk voor het Philips-merk. Het bedrijf maakte de strategische keuze om zich te richten op medische technologie. Verschillende producten zouden nog wel het Philips-logo blijven dragen, maar worden ondergebracht bij andere bedrijven, zoals Signify (verlichting), TP Vision (televisies) en Versuni (huishoudelijke apparaten). Inmiddels zijn er maar liefst meer dan 30 bedrijven waarmee Philips een merklicentie-overeenkomst heeft. Er is een nauwe samenwerking, om er zeker van te zijn dat consumenten in alle productcategorieën hetzelfde design en dezelfde gebruikerservaring hebben en de producten voldoen aan de kwaliteitseisen die consumenten van een Philips product verwachten. In de loop der jaren zijn verschillende prijzen toegekend aan innovaties van Philips, zoals een Technische en Wetenschappelijke Oscar voor een filmprojector en meerdere Emmy Awards. Twee van deze bijzondere beeldjes werden uitgereikt in het eerste decennium van de 21ste eeuw. In 2000 ontving Philips de Emmy voor de bijdrage aan MPEG Audio Layer II, een compressiestandaard die sinds die tijd door miljarden tv’s is gebruikt. Voor de bijdrage aan de ontwikkeling van de HDMI-standaard voor het digitaal overbrengen van beeld en geluid naar bijvoorbeeld tv’s en game consoles, kreeg Philips in 2008 een Emmy Award. HDMI connectors zitten tegenwoordig in bijvoorbeeld in elke tv, computer en game console voor het digitaal overbrengen van beeld en geluid met de bijbehorende kabels.
Bron: Philips Company Archives
Weetjes • Octrooi betekent hetzelfde als patent. Je kan een octrooi krijgen voor een nieuwe uitvinding (nog niet bekend bij anderen) en daarmee voor maximaal twintig jaar bepalen wie die uitvinding mag gebruiken. Dit moet je doen in elk land waar je je uitvinding wil beschermen. • Een merk is een (soms zelfbedacht) woord of teken (bijvoorbeeld een logo) waarmee je jouw producten kan onderscheiden van dezelfde soort producten van je concurrent. • Een modelrecht (Engels: ‘design patent’) is ook een soort octrooi, maar dan voor de bescherming van de vorm van een product (bijvoorbeeld de vorm van de radio hierboven).
Tekst: Freek Janssen, Poul de Haan
Bron: Philips Intellectual Property & Standards, Philips Company Archives
Copyright: Koninklijke Philips N.V.
