Philips en sport
Philips, gezondheid en sport. Een gouden trio sinds de oprichting van de Philips Sportvereeniging in 1913. Improving people’s lives, de missie van het bedrijf, heeft dan ook wortels in een ver verleden. Het is de hedendaagse invulling van het grote belang dat de onderneming al meer dan honderd jaar hecht aan lichaamsbeweging en recreatieve ontspanning. Woorden als work-out en vitaliteitsprogramma mogen dan van deze tijd zijn, de doelstelling achter deze begrippen gaat terug naar de beginjaren van de onderneming.
Philips Sportvereeniging
“Lichamelijke en geestelijke verheffing van het personeel”, zo werd op 31 augustus 1913 door werknemers van Philips de doelstelling van de Philips Sportvereeniging geformuleerd. De Sportvereeniging dankte zijn oprichting aan een geslaagd bevrijdingsfeest. Een weekend lang vonden op het sportterrein van Philipsdorp sport- en spelactiviteiten plaats. Naast atletiek en gymnastiek, stonden er ook meer exotische spelen als ringsteken op de fiets en driebeenslopen op het programma. Met ruim zeshonderd deelnemers en duizenden toeschouwers overtrof het evenement alle verwachtingen. De Meierijsche Courant sprak over de ‘schitterende wijze waarop deze wereldfirma het feest in Philipsdorp heeft opgezet’. Na afloop, op zondagavond, werd door de organisatoren van het feest de Philips Sportvereeniging opgericht. Gerard en Anton Philips pakten het initiatief van het personeel op en enkele dagen later kreeg het ontstaan van Philips Sportvereeniging op het kantoor van Anton formeel zijn beslag. Doel van de nieuwe vereniging was om voor het personeel van de Philips’ fabrieken “de gelegenheid te openen voor lichamelijke ontwikkeling en ontspanning in de open lucht”.
Van ritmische gymnastiek tot jiujitsu
Onder de paraplu van Philips Sportvereeniging (PSV) werden ook twee oudere initiatieven gebracht, het Philips Elftal (voetbal, 1910) en de Gymnastiek en Turnvereeniging (1912). PSV voegde daar in 1913 de afdelingen atletiek, gymnastiek en korfbal aan toe. Bij de afdeling gymnastiek werd behalve turnen ook handbalsport, wandelsport en de lichte atletiek beoefend. In de loop der jaren kwamen daar tal van nieuwe afdelingen bij: (post)duivensport (1913), cricket (1915), hockey (1917), tennis (1923), handbal (1923), schermen (1930), baseball (1941), waterpolo en zwemmen (1942, vanaf de jaren 1980 ook schoonspringen), krachtsport (boksen, worstelen, gewichtheffen en jiujitsu, 1942), tafeltennis (1948), volleybal (1951), basketbal (1970), badminton (1971), rugby (1974), bowling (1982), pétanque (1984) en squash (1991). Daarnaast organiseerde PSV fietstochtjes, reisjes en kampeeruitstapjes. Een aantal van deze laatste activiteiten was gemengd, echter sport voor vrouwen bleef nog lange tijd een gevoelig onderwerp. Meisjes en vrouwen konden zich in eerste instantie alleen inschrijven voor enkele onderdelen van atletiek en ritmische gymnastiek. Korfbal met gemengde teams leidde tot hevig protest van de rooms-katholieke kerk. Pas in de tweede helft van de 20ste eeuw verdween de maatschappelijke weerstand tegen sport als vrijetijdsbesteding voor vrouwen.
Karaktervormend
Ook de opvolgers van Anton Philips, Frans Otten (1939-1961) en Frits Philips (1961-1971) droegen het belang van sport uit. Frans Otten was een fanatiek sportliefhebber en beoefende actief verschillende sporten, van hockey, korfbal en tennis tot golf, schaatsen en bergbeklimmen. Hij was lid van alle PSV-afdelingen: “Sport kan ons teamwork leren, ons al vroeg bijbrengen samen iets te willen en kunnen doen voor een gemeenschappelijk doel.” Vanaf 1941 nam Frits Philips het stokje van Frans Otten over als voorzitter van de Philips Sportvereniging. Vaak was hij te vinden op het tennisveld en tot op hoge leeftijd zat hij op de tribune bij voetbalwedstrijden van PSV.
De grondleggers van de onderneming, Gerard en Anton Philips, ondersteunden vanaf het prille begin de sportinitiatieven van werknemers. Vanaf 1921 vielen de sportactiviteiten organisatorisch onder het Philips - De Jongh Ontspanningsfonds. Sportclubs en kleine verenigingen, die op initiatief van personeel waren ontstaan, maar geen deel van PSV uitmaakten, konden op steun rekenen van dit fonds. “De geestelijke en lichamelijke ontspanning van de personeelsleden en hun gezinnen in de ruimste zin te bevorderen” was het ultieme doel van het door Anton Philips en zijn echtgenote Anna Philips-de Jongh opgerichte fonds. Sport heeft in het leven van Anton Philips altijd een belangrijke rol gespeeld. In zijn jonge jaren tenniste hij fanatiek en tot op hoge leeftijd was hij vaak te vinden op “zijn golfbaan” in Valkenswaard. Terugblikkend, bij het 25-jarig bestaan van PSV geeft Anton Philips zijn visie op de relatie tussen sport en werk: “Beoefening van sport staalt het lichaam en houdt de geest levendig; sport leert snel beslissen en kweekt een goede geest van samenwerking. Er is een nauw verband tussen sport en werk. Gezondheid en een krachtig, getraind gestel zijn voor elke werker van niet te onderschatten waarde.Een sportieve geest in fabriek en kantoor is van grote waarde voor elk bedrijf.” Voor Anton was sport niet alleen ontspannend maar ook karaktervormend.
Olympische spelen
De voetballers van PSV, allen werkzaam bij Philips, werden in 1929 voor de eerste keer kampioen van Nederland. Ook in andere takken van sport behaalden Philips ploegen goede prestaties en braken PSV-atleten wereldrecords. Het Philips Sportterrein was niet alleen bekend door de voetballers, maar maakte ook naam door open PSV-atletiekwedstrijden. Harry Broos (sprint, verspringen) en Henk Kamerbeek (kogelstoten, kogelslingeren) waren de eerste PSV-ers die deelnamen aan de Olympische Spelen, die van Parijs in 1924 en van Amsterdam in 1928. Eef Kamerbeek, de zoon van Henk, nam als tienkamper in de jaren zestig deel aan twee Olympische spelen. Na zijn actieve sportcarrière werd Kamerbeek onder andere trainer en Sponsor Coördinator bij Philips en trad hij in de voetsporen van zijn vader als voorzitter van PSV Atletiek. In 2000 was Eef Kamerbeek nog betrokken bij de organisatie van het Europees Kampioenschap Voetbal.
Kamergymnastiek
Niet alleen topsporters hadden de aandacht van Philips, de onderneming stimuleerde ook hun minder sportief ingestelde collega’s tot meer lichaamsbeweging. Vanaf 1936 had het Philips personeelsmaandblad In en Om een rubriek met daarin beschrijvingen van oefenprogramma’s om thuis uit te voeren, de zogenaamde kamergymnastiek. En enige jaren later startte afdeling Sportaangelegenheden met pauzegymnastiek, aanvankelijk gratis aangeboden vóór en ná werktijd en in de pauze. Zelfs nadat er een geringe bijdrage werd gevraagd en werknemers voor eigen sportkleding moesten zorgen, bleef het animo voor deze activiteit onverminderd groot. Daarnaast werden er voor ouderen speciale voorzieningen getroffen. Zo kende de afdeling Gymnastiek bijvoorbeeld een “veteranen-afdeling” voor mannen ouder dan 30 jaar.
Philips sportparken
Philips steunde de verenigingen ook met accommodaties. Bij het bouwen van Philipsdorp werd er al rekening gehouden met een sport- en speelpark. In 1916 verrees er op het sportterrein een sportpark met overdekte tribune, kleedlokalen en douches. Verder stond er een muziekkiosk en een koffiepaviljoen. In het Philips Ontspanningsgebouw, gereed in 1929, konden de sport- en gezelschapsclubs gebruik maken van onder andere een grote gymnastiekzaal en verschillende lokalen voor het beoefenen van gezelschapsspelen. Zwemmers kregen dankzij Anton Philips in 1935 de beschikking over een overdekt zwembad. Philips personeel kon tegen een laag tarief zwemmen en voor pendelende werknemers werd het zwembad in de middaguren opengesteld. In de jaren zeventig van de twintigste eeuw had Philips in de regio Eindhoven acht sportparken met ruim tachtig hectare in beheer. Het betrof de sportparken: ELTV (35.120 m2), Tivoli (30.600 m2), De Heihoef (98.300 m2), ’t Schoot (36.900 m2), Welschapsedijk (204.900 m2), Tegenbosch (139.400 m2), De Herdgang (331.000 m2), Karpendonk (8.000 m2). Net als bij Philips in Eindhoven zijn ook bij andere Philips vestigingen in Nederland en het buitenland Philips ontspannings- en sportverenigingen opgericht. Tussen de vestigingsplaatsen werden wedstrijden en toernooien georganiseerd waar sportteams hun krachten konden meten. Zo waren er bijvoorbeeld het jaarlijkse goed bezochte Philips’ zomeravondvoetbal en het Philips Night Cap Cup hockeytoernooi. Populair was eveneens het Philips World Golf Tournament, waar werknemers afkomstig uit alle uithoeken van de wereld streden om de Anthony Guépin Challenge Cup.
Bedrijfssport in de 21ste eeuw
In 1982 werd de federatie van Philips’ Sportverenigingen omgevormd tot De Philips Bedrijfsport Federatie (PBF). Deze reorganisatie luidde het begin in van een ontwikkeling waarbij verenigingen en sportparken op grotere afstand van de onderneming kwamen te staan. De behoefte aan georganiseerd sporten in bedrijfsverband verminderde in de loop der jaren en veel verenigingen lieten inmiddels ook niet-Philipswerknemers toe tot het ledenbestand. In de 21ste eeuw zoeken werknemers van Philips elkaar vooral op in losser teamverband, gewoon bij een vereniging of sportschool of ter voorbereiding van bijvoorbeeld een door Philips gesponsorde wedstrijd. Ook de collectieve pauzegymnastiek heeft al lang geleden plaatsgemaakt voor een stevige wandeling met directe collega’s tussen de middag. Zowel werknemers als bedrijfsleiding laten zich daarbij leiden door het aloude Romeinse adagium ‘mens sana in corpore sano’: een gezonde geest in een gezond lichaam.
