Huize De Laak: van historische waarde voor Eindhoven en Philips

Huize De Laak is voor veel Eindhovenaren een bekend stadsgezicht. Maar wat niet iedereen weet, is welke rijke geschiedenis zich heeft afgespeeld binnen deze monumentale villa op de hoek van de Parklaan. Wereldberoemde gasten en leden van het Koninklijk Huis zijn hier te gast geweest, Frits Philips groeide er op en regelmatig was De Laak de plek voor zakelijke vergaderingen waar belangrijke beslissingen werden genomen.

Imposant familiehuis

In het gebied dat werd doorsneden door het beekje De Laak had Anton Philips sinds 1903 percelen land aangekocht. Anton was het commerciële talent en samen met zijn broer Gerard en vader Frederik maakte hij van Philips in korte tijd een winstgevend bedrijf.

In 1905 gaf hij de beroemde architect Wilhelm Hanrath opdracht om een landhuis te ontwerpen en een jaar later werd begonnen met de bouw van Huize De Laak. Het resultaat was een imposante villa gebaseerd op de uitgangspunten van het 17e-eeuwse Hollands Classicisme.

De Laak was in de eerste plaats een familiehuis; de woning van Anton en zijn gezin. De inrichting was rustiek met hoge lambriseringen, lage balken en veel eikenhout. Het pand was de eerste particuliere woning met een eigen stroom- en lichtvoorziening. Op het terrein waren dienstgebouwen, een orangerie, koetshuis, tennisbaan, boomgaard met moestuin en een speeltuin voor de kinderen.  

Voor het ontwerp van de tuin werd Leonard Springer benaderd, één van de belangrijkste Nederlandse tuinarchitecten van de twintigste eeuw. Hij ontwierp een tuin met indrukwekkende boomgroepen, open gazons en slingerende paden met exotische bomen en planten, omgeven door de Dommel. Het was een oase van rust zo dicht bij de stad. 

Symbool van verbintenis tussen Eindhoven en Philips

Door de jaren heen kreeg De Laak een steeds bredere functie. Anna, Antons’ echtgenote, was als voorzitster van de Eindhovense afdeling van het Rode Kruis tijdens de Eerste Wereldoorlog verantwoordelijk voor de opvang van tienduizenden mensen die waren gevlucht voor het oorlogsgeweld. Zij nam, bij gebrek aan andere accommodatie, tientallen Belgische vluchtelingen op in De Laak.

Na de oorlog kreeg De Laak een representatieve functie, zowel voor Philips als voor de gemeente Eindhoven. Omdat er geen passend hotel was om vooraanstaande bezoekers onder te brengen, logeerden er vaak zakelijke relaties bij de familie Philips. Ook hoogwaardigheidsbekleders, ministers en leden van het Koninklijk Huis waren te gast.

Ook voor werknemers van Philips had Huize De Laak een bijzondere betekenis. Zij noemden de villa ‘het Soestdijk van Eindhoven’. Bij feestelijkheden liepen zij in defilé langs het bordes waar de familie Philips stond en bij het behalen van het landskampioenschap was er een huldiging op het gazon van De Laak.

Zakelijke mijlpalen zoals bedrijfsjubilea werden altijd gevierd met de werknemers. Zo werd er bij het 25-jarig bestaan van Philips een feest georganiseerd op de binnenplaats van de fabriek aan de Emmasingel.

Anton hield niet van uiterlijk vertoon en protserigheid. Hij deed niet aan high society want dat vond hij een verkeerd voorbeeld. Hij toonde zich oprecht betrokken in het persoonlijk leven van mensen en werd daardoor door werknemers als leider geaccepteerd en gerespecteerd.

De herinneringen aan de vele gasten en ontmoetingen op De Laak hebben Frits Philips, Antons’ zoon, ertoe geïnspireerd om zich in te zetten voor de komst van een hoogstaand hotel in Eindhoven. Gefinancierd door het Philips pensioenfonds opende Grand Hotel Cocagne haar deuren.

Betrokkenheid

De familie Philips heeft in sociaal, maatschappelijk en economisch opzicht veel voor Eindhoven betekend. Zo werd Antons’ plan om rondom De Laak een villapark met een uitgebreid stratenplan te bouwen gerealiseerd. Door de groei van het bedrijf en de komst van hoogopgeleide professionals groeide namelijk ook de druk op de woningmarkt. Hij verkocht percelen aan de N.V. Philips en de daarop gebouwde villa’s boden huisvesting aan werknemers uit het hogere en middenkader.

Verder zorgde Anton ervoor dat de loopbrug over de Dommel werd vervangen door een brede brug, waardoor de stad met wagens bereikbaar werd. In het villapark kwamen een basisschool en een eigen middelbare school, zonder overheidssubsidie gefinancierd door Anton Philips. Hij was ook de drijvende kracht achter de totstandkoming van het Diaconessenziekenhuis dat in 1940 met behulp van zijn financiële middelen in gebruik werd genomen.

Huize De Laak in oorlogstijd

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Antons’ gezin samen met andere leidinggevenden geëvacueerd, eerst naar Engeland en daarna naar New York. De directie van Philips bleef daar tijdens de oorlog. Anton had nog altijd een leidinggevende positie binnen de onderneming en als hij onder controle van de Duitsers zou komen te staan, bestond het risico dat Philips-bedrijven en verkoopkantoren buiten bezet gebied zouden worden ingenomen. Zijn betrokkenheid met familie en werknemers bleef ook op afstand groot. Vanuit de VS stuurde hij hen pakketten met hulpgoederen.

Het gezin van Antons’ zoon Frits verhuisde in 1940 naar De Laak omdat hun eigen woning al meteen na de capitulatie door de Duitsers in beslag was genomen. Anders dan veel woningen in het nabijgelegen Villapark werd De Laak tijdens de oorlog niet geconfisqueerd door Duitsers. Frits was als enige directielid in Eindhoven gebleven.

Als gevolg van bommen die in de tuin van De Laak insloegen raakte het gebouw beschadigd. Na het herstel van de schade keerden Anton en Anna Philips in 1945 terug naar Nederland. Zij werden door duizenden werknemers verwelkomd op het bordes van De Laak.

De Laak en Philips; onlosmakelijk met elkaar verbonden

Vanaf 1975 is De Laak in bezit van Philips. In 1980 is het pand grondig gemoderniseerd en gerenoveerd, waarbij de originele details bewaard zijn gebleven. De Laak heeft nog altijd een representatieve functie. Als ontmoetingsplaats voor het vieren van een jubileum of afscheid, voor het ontvangen van staatshoofden of ministers en voor belangrijke zakelijke besprekingen.

Of, zoals Frans van Houten, voormalig CEO van Koninklijke Philips het verwoordde: “In De Laak zijn heel wat ideeën geboren, hier hebben bijzondere ontmoetingen plaatsgevonden en er zijn beslissingen genomen die de toekomst van ons bedrijf hebben bepaald; van Philips, daarmee ook van Eindhoven en van miljoenen mensen wereldwijd.”

Gebaseerd op onderzoek door bedrijfshistoricus Jan Paulussen.