‘PSV, Philips en Eindhoven: eendracht maakt écht macht!’
Na weken sluiting opent het Philips Museum de deuren weer. En we trappen kort na deze opening af met ‘Eendracht maakt macht’, de expositie waarmee we de verbondenheid van PSV, Philips en Eindhoven vieren. De tentoonstelling is gebaseerd op het gelijknamige boek van journalist en PSV-historicus Frans van den Nieuwenhof. We spraken hem, en conservator Sergio Derks, over het boek, de expo en het DNA van Philips, dat nog steeds door de aderen van de club en de stad stroomt.
Frans, hoe kwam je op het idee voor het boek?
Frans: ‘Ik schreef al eerder historische boeken over PSV, maar tijdens een presentatie over de betekenis van Brainport voor PSV drong het pas echt tot me door: wat er nu gebeurt binnen de regio, zowel sociaal als economisch, is een blauwdruk van de historie. Huidige kernwaarden als samenwerking en verbinding kwamen honderd jaar geleden al tot bloei, toen Philips begon te groeien en PSV in de kinderschoenen stond. In het boek, dat vooral de periode tussen 1910 en 1928 beslaat, leg ik de link tussen de kernwaarden van toen en het heden. Tijdens het schrijven adviseerde Philips Company Archives me om samen met het museum een expositie op te zetten. Zo is het balletje gaan rollen.’
Hoe is de band tussen Philips en PSV ontstaan?
Frans: ‘Die verbintenis gaat terug tot 1910, toen Philips een eigen voetbalclub oprichtte om nieuwe werknemers wat ontspanning te bieden. Philips had mensen nodig voor de gloeilampenfabriek en veel van die medewerkers kwamen van buiten en wilden op zondag wel wat anders doen dan in de kerk zitten. Het Philips Elftal ging aan strubbelingen ten onder, maar in 1913 werd tijdens de onafhankelijkheidsfeesten de Philips Sport Vereniging opgericht.’ Sergio: ‘Het mes van die vereniging sneed natuurlijk aan twee kanten. Philips wilde goed voor de medewerkers zorgen, maar er was in die tijd vrij weinig vertier. Met sport had je na je werk wat te doen én bleef je gezond van lijf en leden. Door sport te stimuleren, zorgde je als bedrijf dus voor gezonde medewerkers. Anton Philips, zelf een groot sportliefhebber, stimuleerde sportbeoefening. Zowel het bedrijf als de medewerkers zélf hadden daar baat bij.’
Philips investeerde dus sterk in zijn medewerkers?
Sergio: ‘Ja, Philips was toen al bezig om medewerkers goede sociale voorwaarden te bieden. Dat zag je terug in het faciliteren van sport en gezondheidszorg, maar ook in het Philipsdorp. Die huizen, die nu nog rond het Philips Stadion staan, waren destijds hypermodern. Je moet je voorstellen dat de meeste mensen nog geen stromend water hadden en hun ontlasting in een beerput dumpten. Deze huizen hadden kranen en riolering, de mensen wisten niet wat ze overkwam. Daarnaast zorgde Philips ook voor allerlei voorzieningen in de stad, zoals een ontspanningscentrum, scholen en een polikliniek. En het Sportpark natuurlijk, dat middenin het hart van het Philipsdorp is gebouwd. Veel van deze faciliteiten waren bepalend voor de groei van Philips, PSV en de stad Eindhoven.’
Hoe is de ontwikkeling van Eindhoven verder aangezwengeld?
Frans: ‘Philips investeerde niet alleen in voorzieningen, maar maakte ook de annexatie van Eindhoven met omliggende dorpen mogelijk. Die nieuwe arbeiders hadden natuurlijk woonruimte nodig, dus ze hebben stevige druk uitgeoefend om dorpen samen te brengen. Vervolgens werd Philips een wereldconcern en groeide PSV uit tot een internationale topclub. Alle huidige ontwikkelingen met Brainport vinden hun oorsprong in die periode, daar is de ziel van de regio ontstaan. Het is de combinatie van topsport, gezondheid, technologie en innovatie die ons verbindt.’
Hoe komen de kernwaarden van toen terug in het heden?
Frans: ‘De zoon van Frits Philips heeft het mooi uitgelegd. Hij zei dat bij Philips altijd de mens centraal heeft gestaan. Er was meer dan winst maken alleen, als bedrijf moest je sociaal betrokken zijn en goed voor je mensen zorgen. Die grondslag zie je terug in het huidige Brainport. Dat is meer dan een economische magneet, ook sociaal gezien gebeurt er veel om nieuw talent aan te trekken én te behouden. En ook de verbondenheid tussen de verschillende bedrijven in de Brainport-regio is niet nieuw. Direct na de Tweede Wereldoorlog richtte Frits Philips de Eindhovense Fabrikantenkring op om onderlinge samenwerking te stimuleren. Brainport zou je kunnen zien als een natuurlijk uitvloeisel van dat soort initiatieven.’
Sergio, hoe komt dit alles terug in de expositie?
Sergio: ‘In de tentoonstelling willen we een beeld geven van de beginjaren en de onderlinge verbondenheid. .. En wie kan dat beter dan Frits Philips? Hij deed als jongetje van vijf jaar oud de aftrap van de eerste wedstrijd van het Philips Elftal en was tot zijn overlijden in 2005 nauw betrokken bij PSV, Philips en de stad. Hij is onze kroongetuige die als een rode draad door de expositie loopt. Van PSV mochten we zijn stoeltje lenen waarop hij in het stadion zat, zijn pet en verrekijker. Ook de beelden van het moment waarop Mark van Bommel de kampioenschaal naar hem toebracht op de tribune komen zeker terug, samen met unieke foto’s uit de archieven de van de familie Philips, PSV en Philips. . Verder laten we een aantal successen van PSV zien, maar natuurlijk niet zo uitgebreid als in het PSV Museum. Zo hebben we een hologram van de Europa Cup -, waarbij bezoekers een leuke selfie kunnen maken. Dat hologram symboliseert de verbondenheid tussen innovatie en techniek enerzijds en die geweldige sportprestatie anderzijds. Nu maar hopen dat Theo Maassen niet langskomt en hem meeneemt!’
Tot slot. Stel dat je niet van voetbal houdt. Waarom zou je dan toch naar deze expositie gaan?
Frans: ‘Als bezoeker ontdek je niet alleen de ziel van PSV, maar ook de sterke samenhang met het bedrijf en de stad. Hoe dat altijd onlosmakelijk met elkaar verbonden is geweest. Brainport is niets nieuws, dat zijn wij altijd geweest. Het zit in ons DNA en het leidt ons naar de toekomst. Je leert de driehoek beter kennen en doorgronden, het gaat een stuk verder dan alleen voetbal.’ Sergio: ‘We hopen dat we daardoor een breder publiek naar het museum kunnen trekken, zoals voetballiefhebbers die de wortels van hun club willen ontdekken. Het blijft een interessante geschiedenis hoe het bedrijf, de club en de stad samen zo’n enorme vlucht hebben genomen. Eendracht maakt écht macht, dat blijkt maar weer.’
