Op reis door de geschiedenis van Philips innovaties richting artificial intelligence
‘Als het aan Philips ligt is de afstandsbediening snel verleden tijd. Binnenkort heeft iedereen zijn eigen elektronische assistent. De robotkat is van vele markten thuis. Hij kan bijvoorbeeld muziek en films selecteren, afspraken maken en het weerbericht lezen.’ Aldus een landelijk dagblad in juli 2005. Deze iCat, een voorloper van de moderne digitale assistent, liet bijna twintig jaar geleden al zien wat er in de toekomst mogelijk zou worden. Want hoewel de grote doorbraak van de robotkat destijds uitbleef, is het concept van de slimme assistent nu volledig ingeburgerd.
De opmars van AI is niet meer te stuiten. Door de huidige hype vergeet je bijna dat AI al een tijdje bestaat en een lange geschiedenis van technologische doorbraken kent. De intelligentie zoals we die nu kennen, maakt onderliggende technologische ontwikkelingen op het gebied van rekenkracht, opslagcapaciteit, taalmodellen en geavanceerde spraaktechnologieën mogelijk.
Fundament van computer- en AI-technologie
In veel van deze innovaties speelt Philips een pioniersrol. Door de jaren heen bouwt Philips mee aan het fundament van computer- en AI-technologie. Maar wat is mogelijk als die losse componenten voor de computerindustrie worden samengevoegd?
Dit wordt duidelijk door de introductie van de Victor tijdens de tentoonstelling Firato in 1956, de eerste Nederlandse technologiebeurs. Victor is een intelligente elektronische robot van Philips die het boter-kaas-en-eierenspel speelt met een snelheid die destijds ongekend is. Een tegenzet kost slechts 0,02 seconde! Het publiek maakt een van de eerste keren kennis met een ‘denkende’ computer.
Kennis van gloeilampen
In de jaren daarna blijft Philips innoveren in computertechnologie. De eerste niet-commerciële computer van Philips heet PETER: Philips Experimentele Tweetalige Elektronische Rekenmachine. Deze is in 1956 al in gebruik bij NatLab. PETER bestaat uit elektronenbuizen (pentodes), een trommelgeheugen en een ringkerngeheugen. De kwaliteit van de pentodes van Philips is voor die tijd ongeëvenaard.
De ingenieurs gebruiken de kennis van het ontwikkelen van de gloeilamp om pentodes te maken. Deze elektronenbuizen zijn namelijk een systeem bestaande uit glas, vacuüm en metalen elektrodes, die precies de onderdelen van de gloeilamp zijn waar Philips groot mee is geworden in het begin van de vorige eeuw.
Snelste rekenmachine ter wereld
De PETER is niet zo robuust en dus zetten de ingenieurs hun hersenen weer aan het werk. In 1962 verschijnt in het wereldberoemde wetenschappelijke Philips Technisch Tijdschrift het artikel ‘Rekengeluiden van de PASCAL’. Deze naam staat voor Philips Akelig Snelle CALculator, een computer gebouwd door de ingenieurs van het Natuurkundig Laboratorium tussen 1957 en 1960. Op dat moment is het de snelste rekenmachine ter wereld.
De PASCAL, bekend om zijn 'rekengeluiden', wordt zomaar eens de eerste producer van elektronische muziek genoemd. Bij het uitvoeren van berekeningen maakt PASCAL verschillende geluiden. Door een programma zo te schrijven dat bepaalde tonen achter elkaar gespeeld worden, ontstaat een melodie. Een vroege vorm van computerkunst!
Naam maken in hardware
Een andere innovatie in geautomatiseerde berekeningen is de STEVIN, dat staat voor Snel TEl- en Vermenigvuldig INstrument. Waar PASCAL wordt ingezet voor het wetenschappelijk rekenwerk, richt STEVIN zich op de administratieve taken. Het is een teken dat Philips zich al lange tijd bezighoudt met de toepassing van computers. De oprichting van Philips’ Computer Industrie in 1963 markeert een nieuwe fase. Het bedrijf begint met het ontwikkelen van een scala aan mainframes en computers, zoals bankterminals, kantoorcomputers, tekstverwerkers en spelcomputers.
In die tijd zijn de krachtige mainframes nog kamervullend, maar dat verandert door de introductie van microscopisch kleine geïntegreerde schakelingen op een plaatje silicium. Deze plaatjes worden chips genoemd. Met de ontwikkeling van de chip worden manshoge kasten met tientallen kilo’s elektronica teruggebracht tot formaat tafelmodel. De miniaturisatie tot op microniveau doet zijn intrede.
Klein en krachtig
De verdergaande miniaturisatie kan niet plaatsvinden zonder de uitvinding van ‘LOCOS’. In 1966 komt het Natuurkundig Laboratorium van Philips met de baanbrekende LOCOS-technologie. Dit staat voor LOCal Oxidation of Silicon. Met deze halfgeleidertechnologie kunnen heel veel kleinere en krachtigere chips gemaakt worden. Deze technologie wordt sindsdien (en nog steeds) toegepast bij de productie van chips en is essentieel voor de verdere ontwikkeling van computers. Deze ontwikkelingen zorgen voor meer rekenkracht en dus een snellere verwerking van gegevens.
Philips speelt door de jaren heen een grote rol bij het ontwikkelen van chiptechnologie, zowel voor het eigen bedrijf als voor dochterondernemingen. Zo komt NXP voort uit de Semiconductors-divisie van Philips en rolt de eerste wafer-stepper uit de fabriek bij Philips, waarna een joint-venture van Philips en ASM International deze technologie verder ontwikkelt. Dat is het huidige ASML dat nu wereldleider is in deze markt. Ook TSMC, nu wereldwijd de grootste onafhankelijke fabrikant van halfgeleiders, ontstaat in 1987 met de hulp van Philips.
Van hardware naar software
De ontwikkeling in het opslaan en verwerken van data maakt in de jaren tachtig van de vorige eeuw ook een grote sprong voorwaarts met de introductie van de compact disc door Philips en Sony in 1982/1983. De technologie achter de cd draagt, naast de revolutionaire bijdrage aan geluidsverbetering met digitale audio-technieken, bij aan veel innovaties op het gebied van digitalisering. De cd legt de basis voor andere digitale optische systemen, zoals cd-rom, cd-i, cd-rw, dvd en de blu-ray disc en dient als opslagmedium en softwaredrager.
En hoewel veel mensen de compact disc kennen als drager van muziek, fungeert deze schijf als cd-rom jarenlang als een standaard onderdeel bij computers voor het uitwisselen van bestanden en het installeren van programma’s. Het kan zo maar eens zijn dat de hoeveelheid bits die in computers geladen worden met een cd-rom, groter is dan de hoeveelheid muziek die wordt afgespeeld van een audio cd.
Van muziek naar gezondheid
Deze technologieën spelen een cruciale rol in het vergroten van opslagcapaciteiten van data en manieren om die data toegankelijk te maken. Deze technieken worden niet alleen gebruikt voor de opslag van (muziek)bestanden; Philips introduceert de cd- en dvd-technologie ook in de gezondheidszorg. De Philips ‘CD-Medical’ maakt in 1995 de weg vrij voor de cd-rom op de cardio-afdeling van ziekenhuizen en vervangt het relatief kostbare 8mm hartfilmpje. De optische dvd-technologie uit hetzelfde jaar wordt meer dan 10 jaar later ook toegepast in Philips Intellisite digitale pathologie systemen.
Een dvd-speler fungeert ook als een heel accurate microscoop die digitale data heel goed en snel leest. Met digitale technieken kunnen glaasjes met daarop weefsel worden gescand en daarna op een beeldscherm worden bekeken of opgeslagen. De microscoop wordt dus vervangen door een dvd-optiek. Het systeem helpt artsen snellere en betere diagnoses te stellen en maakt consultatie op afstand mogelijk.
Communiceren met de computer
Computertechnieken worden steeds beter, maar Philips denkt ook na over de manier waarop mensen met computers kunnen omgaan. De interactie tussen mens en apparatuur heeft al langere tijd de aandacht van Philips. Om de mensen in een begrijpelijke taal met computers te laten communiceren, faciliteert Philips in de jaren zeventig van de twintigste eeuw het PHLIQA-project (PHiLIps Question Answering), een chatbot avant la lettre. Natuurlijke taalverwerking door computers is tegenwoordig een belangrijk onderdeel van AI.
Aan het begin van deze eeuw ontwikkelt Philips een op een kat lijkende robot, de iCat die met zijn gezichtsuitdrukkingen allerlei emoties kan tonen. Daarmee creëert Philips een experimenteerplatform voor onderzoek naar de communicatie tussen mens en computer. De iCat wordt dan al de elektronische assistent of ‘slim gezelschap’ genoemd.
Omringd door intelligentie
Apparaten maken en ermee communiceren is slechts een deel van de puzzel. Hoe kunnen apparaten naadloos in het leven worden geïntroduceerd? In 1996 presenteert Philips de ‘Vision of the future’; een wereld van de toekomst, waarin informatietechnologie volledig verweven is met het dagelijks leven. Slimme huizen, thuiswerken, interactief onderwijs, gepersonaliseerde gezondheidszorg: het wordt allemaal voorspeld.
De volgende stap in deze visie neemt Philips door de introductie van het concept ‘Ambient Intelligence’, een soort omringende intelligentie. De toekomstvisie van Ambient Intelligence is dat technologie die continu draait in de achtergrond zal reageren op de behoeften en voorkeuren van mensen, zonder daarvoor expliciete instructies te krijgen.
Levens verbeteren met techniek
Deze ontwikkelingen zijn onlosmakelijk verbonden met de langetermijnvisie van Philips om het leven van mensen beter te maken met behulp van technologie en betekenisvolle innovaties. Deze visie komt tegenwoordig door de inzet van AI steeds dichter bij de realiteit. Zonder bovengenoemde ontwikkelingen op het gebied van rekenkracht, opslagcapaciteit en de interactie tussen mens en computer was kunstmatige intelligentie zoals we die nu kennen niet mogelijk geweest.
Ben je benieuwd naar de vele historische, huidige en toekomstige ontwikkelingen op het gebied van AI? Bezoek dan de tentoonstelling brAInpower in het Philips Museum.
Tekst geschreven door Miriam Lengová, Philips Company Archives.
Copyright: Koninklijke Philips N.V. / Philips Company Archives.
