Adwoa is de trotse eigenares van een Philips kooktoestel: een kooktoestel dat 90% minder rook uitstoot en veel energiezuiniger is in vergelijking met de traditionele manier van koken op open vuur. Toch was de aanschaf van dit toestel voor haar een grote stap. Met een inkomen dat nauwelijks genoeg is om van te leven, is een kooktoestel een stevige investering. En onbekend maakt onbemind.

Dat Adwoa de stap toch waagde, is te danken aan SNV’er Enno Heijndermans. Hij kwam bij de familie Yakubu toen hij wilde testen of de kooktoestellen ook goed werken op afval van palmpitten. Nu traditionele brandstoffen als hout en houtskool door ontbossing steeds schaarser en duurder worden, loont het de moeite om landbouwafval – van bijvoorbeeld palmpitten – te branden. Voor de familie Yakubu maakte dit de aanschaf extra interessant.

Wat ook hielp, was dat ze het toestel konden kopen met een subsidie van ongeveer 60% van de kostprijs, betaald uit een financiering van het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken voor het energieproject van ETC, Philips en SNV. Dat trok Adwoa en Adam over de streep. Ze zijn nu zo enthousiast over het kooktoestel dat ze er een volgende keer ook de volle prijs (ruim 90 euro) voor zouden willen betalen. Omdat ze bespaart op brandstof kan ze de investering snel terugverdienen. Ook gaat het koken veel sneller. Ze beveelt het toestel nu ook aan bij de medewerkers en toeleveranciers van hun bedrijfje. En ook die zijn enthousiast.

“Ik heb nu veel minder last van mijn ogen, doordat er veel minder rook vrijkomt”, vertelt werkneemster Adwoa Bawah. “Ik ben van plan om het kooktoestel te kopen omdat ik denk dat het mij veel tijd kan besparen. Ik besteed nu veel tijd aan hout sprokkelen en koken”, aldus collega Akua Asanamahama. Een andere gebruikster is kritischer. “Ik vind wel dat de ventilator vaak kapot gaat. Dan moet ik weer op houtskool koken. Maar dan merk ik wel meteen hoe handig het nieuwe kooktoestel eigenlijk was. Gelukkig heb ik nu geleerd hoe ik de ventilator zelf kan repareren.”

Om de nieuwe kooktoestellen echt een succes te laten worden, is dus nog veel voorlichting en onderzoek naar de meest effectieve distributiemodellen nodig. Ook zullen er financieringsfaciliteiten moeten komen, want de aanschafprijs is voor de onderlaag van de Ghanese samenleving niet op te brengen. SNV werkt daar nu samen met Philips aan. Wellicht kan verlaging van importheffingen bereikt worden. Of kunnen alternatieve marketing modellen, met bijvoorbeeld huurkoop kooktoestellen, opgezet worden. Ook zou betaling door financiers voor verminderde CO2 uitstoot en voor gewonnen levensjaren de aanschafprijs van een kooktoestel omlaag kunnen brengen.

SNV vindt het belangrijk om gebruik van de kooktoestellen te stimuleren, omdat ze letterlijk levens kunnen redden. Wereldwijd sterven jaarlijks meer dan 4 miljoen mensen aan de gevolgen van koken op open vuur. Iedere week worden er 75.000 mensen – vooral vrouwen en kinderen – ernstig ziek als gevolg van het inademen van rook. En dan is er ook nog het milieu-aspect: iedere dag verdwijnt 3,9 miljoen ton hout in deze vuren, wat bijdraagt aan het verlies van 200 km2 bos per dag.

In Ghana worden jaarlijks ongeveer 90.000 verbeterde kooktoestellen van verschillende kwaliteit verkocht, maar het Philips kooktoestel is nog nauwelijks bekend. Dat is jammer, want uit onderzoek van SNV blijkt dat de kooktoestellen van Philips tot de schoonste modellen behoren die nu op de markt verkrijgbaar zijn.

Weer terug in de hoofdstad Accra zie ik tot mijn verrassing de Philips kooktoestellen ook liggen bij de lokale Albert Heijn. De vrouwen in de stad blijken het kooktoestel reuze handig te vinden voor ‘erbij’, vooral voor het bereiden van traditionele maaltijden. Het roeren in grote kookpotten is onhandig op een gasfornuis, en het kost veel gas. Het lukt veel beter op een Philips toestel, waar ze zelf stangen aan vastmaken om het kooktoestel en de pot tijdens het roeren met de voeten op de plaats te houden.