Het een en ander wordt duidelijk als je inzoomt op de verpleegkundige-patiënt-ratio in verschillende zorgscenario’s, of ‘zorgzwaartes’. Een patiënt kan worden opgenomen op de IC, in een medium care bed, op een standaard verpleegafdeling, of thuis verpleegd met monitoring op afstand. Tot slot kunnen patiënten met een chronische aandoening gevolgd worden op afstand of aan zelfmanagement doen.

En dat zijn nog niet alle niveaus, maar belangrijk is het om te weten dat zorg kan worden onderverdeeld in verschillende categorieën op basis van de behoefte aan klinische zorg, elk met hun eigen ratio van verpleegkundigen ten opzichte van de patiënt (Bron: Nightingale: ‘Nurse to patient ratio through patient’s continuum of care in the Hospital’). Nightingale stelt het volgende over het verbinden van patiënten en zorgverleners met behulp van draadloze technologie:

• Op een IC is er één verpleegkundige per patiënt, dus 1:1
• Op een medium-care afdeling worden dat tot 2 tot 3 patiënten, of 1:2-3
• Op een standaard verpleegafdeling ligt de patiënt-verpleegkundige -ratio tussen de 1:7 en 1:15

En dan zijn er nog mogelijkheden om zorg op afstand te leveren. De exacte ratio’s zijn niet bekend, maar onze schattingen lopen uiteen van 64:1 (als een patiënt thuis wordt verzorgd met monitoring vanuit de zorg) tot 100.000:1 voor patiënten die zelf hun eigen gezondheid monitoren (zelfmanagement). 

Volgens pre-coronaschattingen hebben we over twintig jaar een tekort van bijna 170.000 ziekenhuismedewerkers in Nederland (Bron: Whitepaper ‘Digitale ziekenhuiszorg’). Hoe groot het effect van corona gaat zijn is nu nog niet duidelijk, maar de verwachting is wel dat de vraag naar zorgmedewerkers de komende tijd alleen maar groter gaat worden; zeker met de beoogde uitbreiding van 1.150 naar 1.700 Intensive Care-bedden. Dit betekent dat er door corona - bij ongewijzigd beleid - een ratio zal ontstaan van één verpleegkundige op drie of vier patiënten (bron: Nederlandse Vereniging voor Intensive Care). 

Het model hierboven laat zien hoe we deze uitdaging aan kunnen; ervoor zorgen dat patiënten veilig, met oog voor de werkdruk voor verpleegkundigen, sneller naar een lager niveau in de piramide kunnen. Elke patiënt die een laagje naar onder kan, levert een lagere personeelsbelasting op in het ziekenhuis. Dit is in lijn met het Virtueel Zorgcentrum, een concept dat voorbij alle zichtbare en onzichtbare muren in de zorg kan reiken - denk bijvoorbeeld aan patiënten die thuis kunnen herstellen van een operatie dankzij thuismonitoring.

Om dit voor elkaar te krijgen, is het vooral van belang dat we patiënten kunnen begeleiden en bewaken over de gehele zorgketen: van continu bewaken op de IC, tot patiënten die zichzelf thuis monitoren via zelfmanagement. 

Daarvoor zijn er, naar onze mening, twee veranderingen nodig: 

1. Geïntegreerde software over de zorgketen: er zijn oplossingen nodig om zorgaanbieders over de gehele keten patiëntgegevens te laten delen, natuurlijk alleen met toestemming van de patiënt. Dit kan slimme software zijn op de IC’s om met behulp van Artificial Intelligence een ontslagbeslissing te ondersteunen, maar ook slimme software waarmee alle zorgverleners in de regio kunnen samenwerken in het netwerk; denk aan huisartsen, VTT, ziekenhuizen en GGD’s. Hoe beter de keten georganiseerd is, des te beter we ervoor kunnen zorgen dat patiënten een stapje naar onder kunnen maken in de piramide (wat dus weer een verlaging van de werkdruk in de zorg oplevert).  
2. Mensen de mogelijkheden geven om meer voor zichzelf te zorgen: om de onderkant van de piramide te versterken is het van het grootste belang om mensen inzicht te geven in hun dossier via persoonlijke gezondheidsomgevingen (PGO’s). Hiermee kunnen zij sneller naar huis of langer thuisblijven en op een afstand worden gemonitord via e-health-oplossingen, zoals nu al gebeurt in het Gelderse ziekenhuis Rijnstate. Ziekenhuizen kunnen zo capaciteit vrijmaken om achterstanden weg te werken. Een mooie eerste stap hierin is het mogelijk maken van het delen van patiëntgegevens tussen zorgverleners onderling. E-health kan leiden tot een afname van de werkdruk als de randvoorwaarden goed zijn. Uit het onderzoek ‘eHealth-monitor 2019’ blijkt dat zorgverleners de noodzaak inzien om zorgprocessen opnieuw te gaan vormgeven en inrichten met behulp van e-health. Op die manier krijgen patiënten meer zeggenschap over hun eigen gezondheid (Bron: eHealth-monitor 2019).

Binnen de IC zien we daarnaast dat technologie eraan bij kan dragen dat intensivisten en IC-verpleegkundigen meer kunnen doen met dezelfde middelen. Zo is er in Nederland een netwerk IC oplossing beschikbaar voor ziekenhuizen. Via acute of IC-zorg op afstand kunnen patiënten op een IC-afdeling op afstand worden gemonitord, afdeling onafhankelijk van locatie. Op deze manier kunnen we zorgverleners helpen om hoogwaardige gezondheidszorg te blijven bieden aan patiënten, ook als de capaciteit van het zorgsysteem onder druk staat.