Duurzame en circulaire businessmodellen kunnen de gezondheidszorg veel geld opleveren. Zo berekende TNO dat de zorg jaarlijks 115 miljoen euro kan besparen op energieverbruik, onder meer door betere isolatie en zuiniger verlichting. Dat komt neer op een energiebesparing van 12 tot 25%. En dat is fors als je bedenkt dat de zorgsector evenveel energie verbruikt als 600.000 huishoudens. Wat zijn de inspirerende circulaire initiatieven in de zorg en tot welke kostenbesparingen leiden ze?
Bij het ontwikkelen van betere, betaalbare en duurzame zorg zijn strategische partnerships tussen zorginstellingen en innovatieve technologiebedrijven essentieel. Dat zegt Marc Koster, manager strategisch vastgoed van ziekenhuis Rijnstate in Arnhem. “Rijnstate wil de CO2-uitstoot in 2020 met 50% verminderen ten opzichte van 2006. Dat kan alleen als we samen optrekken met technologiebedrijven.”
Hergebruiken van medische apparatuur
Medische apparatuur na afschrijven niet weggooien maar reviseren voor hergebruik: dat is een van de manieren waarop ziekenhuizen hun ecologische voetafdruk verkleinen en kosten besparen. Koster: “Voor de aanschaf van nieuwe apparatuur zoals röntgenapparaten, MRI- en CT-scanners, reserveren we tienduizenden euro’s per jaar. Maar sommige van die apparaten kunnen we voor een substantieel lager bedrag weer up-to-date maken en vervolgens nog een aantal jaar gebruiken. Hoe de businesscase van hergebruik er precies uitziet, verschilt per geval. En ook wat de bespaarde kosten zijn.”
Philips is een van de partijen waar Rijnstate mee samenwerkt als het gaat om het terugnemen en reviseren van medische apparatuur. “Zo hebben we onlangs een MRI-scanner van ziekenhuis Rijnstate een nieuw leven gegeven”, zegt Luc Lenaerts, Senior Director Sustainability bij Philips. “Hij is nu in gebruik in een ziekenhuis in Zwitserland.” Philips opende in 2014 een volledig nieuwe fabriek in Best voor het reviseren en up-to-date maken van afgeschreven medische apparatuur. Duurzaamheid is een speerpunt van Philips. Zo is het bedrijf recent uitgeroepen tot Industry Group leader in de 2016 Dow Jones Sustainability Index.
Voedselverspilling tegengaan
Ongeveer 40% van het voedsel dat ziekenhuizen inkopen, belandt in de afvalbak. Dat is duur én slecht voor het milieu. Onderzoek laat zien dat beter inkopen van voedsel kan leiden tot een besparing van 50.000 tot 150.000 euro per ziekenhuis. Radboudumc in Nijmegen is een van de ziekenhuizen in Nederland waar de voedselverspilling fors is teruggedrongen: van 40% in 2012 naar 11% in 2016. Doel is om dat percentage nog verder te verlagen tot maximaal 5% in 2018. Dat gebeurt in het kader van het FoodforCare-project. “Samen met patiënten en cateraar Maison van den Boer ontwikkelden we een nieuw voedingsconcept”, zegt Harriette Laurijsen, beleidsadviseur duurzaamheid bij het Radboudumc. “In plaats van drie reguliere maaltijden per dag, krijgen patiënten nu zesmaal een klein, smaakvol gerecht naar keuze. Het nieuwe concept draagt bij aan de gezondheid van patiënten. Bovendien blijft er veel minder voedsel over.” Laurijsen: “Als het gaat om de kosten levert de nieuwe aanpak enerzijds geld op doordat we minder voedsel hoeven weg te gooien. Anderzijds hebben we meer kosten omdat we ook hogere kwaliteitseisen stellen aan het voedsel. Uiteindelijk is het concept kostenneutraal geïmplementeerd.”
Optimaliseren benuttingsgraad van apparatuur
Technologische partijen en zorginstellingen werken samen aan het optimaliseren van de inzet van medische apparatuur. Lenaerts: “Hoe beter je je apparaten benut, hoe minder je er nodig hebt. Dat is goed voor het milieu. Daarom kijken we met ziekenhuizen zoals Rijnstate naar verbeterde inroostering van patiënten en van het medisch personeel dat de apparatuur bedient. Daar is veel winst te behalen, en dat betaalt zich ook financieel uit voor door zorginstelling. Het kan per jaar tienduizenden euro’s schelen, afhankelijk van de situatie en het apparaat.” Delen is een andere manier van optimaal benutten van medische apparatuur. Een inspirerend voorbeeld in dit verband is het online platform Floow2 Healthcare. Zorginstellingen die tijdelijk apparatuur over hebben, kunnen dat via dit platform aan collega-organisaties beschikbaar stellen. Ook Rijnstate in Arnhem maakt gebruik van Floow2, en hoopt daardoor op termijn zelf minder vaak nieuwe apparatuur te hoeven aanschaffen. Koster: “Het is een interessant initiatief, maar nog wel relatief nieuw. Tot nu toe wordt er nog niet veel gebruik van gemaakt. Maar dat komt mogelijk door onbekendheid en kan in de loop van de tijd veranderen.” Floow2 is een mooi voorbeeld van samenwerking in de zorg. En samenwerking is hét essentiële kenmerk van een duurzame en circulaire economie. De Nijmeegse hoogleraar Duurzaam Ondernemen Jan Jonker spreekt niet voor niets van de “WEconomy” als hij het heeft over de economie van de toekomst.
“Rijnstate wil de CO2-uitstoot in 2020 met 50% verminderen ten opzichte van 2006. Dat kan alleen als we samen optrekken met technologiebedrijven.”
Marc Koster
Manager strategisch vastgoed van ziekenhuis Rijnstate in Arnhem
Circulair inkopen van dienstkleding
Het Radboudumc in Nijmegen wil in 2025 energieneutraal zijn, en vijf jaar later ook CO2-neutraal. “Mede in dit kader sloten we onlangs een contract met een nieuwe leverancier van dienstkleding voor het medisch personeel”, vertelt Laurijsen. “Het gaat om kleding voor ruim 5.500 medewerkers. De nieuwe kleding is gemaakt van de duurzame stof Tencel. Voor de productie daarvan is 97% minder water nodig en 46% minder energie. Dat is pure milieuwinst.”
Laurijsen: “Over de levensduur van de kleding kunnen we nog niet veel zeggen, omdat het om een relatief nieuwe stof gaat. Maar uit tests blijkt dat de kleding minimaal dezelfde levensduur heeft als de oude, milieubelastende kleding. Wellicht gaat de nieuwe kleding zelfs duidelijk langer mee. Als dat inderdaad zo is, dan leidt dat tot kostenbesparingen.”
Essentieel in het contract van Radboudumc met de producent is dat die laatste eigenaar blijft van de kleding. Laurijsen: “Dit past binnen ons streven naar een circulaire economie. Eigenaarschap bevordert duurzame innovaties. Door eigenaar te blijven, heeft de producent een direct belang bij het maken van kleding die lang kan worden gebruikt.” Ook maakte Radboudumc afspraken over het inzamelen van oude, afgeschreven dienstkleding. “Die gaan we mogelijk gebruiken als isolatiemateriaal in nieuwe gebouwen”, aldus Laurijsen.
Energiebesparing, een gezonde werkomgeving en een schone wereld
TNO berekende dat zorginstellingen fors op hun energieverbruik kunnen besparen. Dit onder meer door energiezuinige verlichting toe te passen, de dak- en vloerisolatie van gebouwen te verbeteren, en gebruik te maken van zuinige verwarmingsketels. Verder kan het energieverbruik van medische apparatuur omlaag.
Technologische bedrijven zetten grote stappen op dat laatste vlak. “Zo ontwikkelde Philips MRI-scanners die substantieel minder stroom verbruiken dan gangbaar is in de markt”, zegt Lenaerts. “Dat is zowel financieel voordelig als goed voor het milieu. Verder werken we aan medische onderzoeksapparatuur die veel minder röntgenstraling produceert. Dat is beter voor zowel patiënt als personeel. Zo dragen we bij aan een gezonde werkomgeving. En dat is óók duurzaamheid.”
Circulaire economie levert 7,3 miljard euro op
De overheid stimuleert de verdere verduurzaming van de zorg, zegt Lenaerts van Philips. “Minister Schippers van Volksgezondheid ondertekende in 2015 de Green Deal ‘Nederland op weg naar Duurzame Zorg’. Ook veel zorgorganisaties en technologische bedrijven zetten hun handtekening.” De partijen spannen zich ervoor in dat eind 2018 tenminste 80% van de ziekenhuizen en 50% van de andere zorginstellingen een begin hebben gemaakt met het systematisch verduurzamen van hun bedrijfsvoering. ¹Bron: http://www.who.int/heli/risks/ehindevcoun/en Duurzaamheid is geen kostenpost maar juist een groeimarkt. TNO schat de totale omvang van de marktkansen van een circulaire economie op bijna €7,3 miljard per jaar. Dat is ongeveer 1,4% van het BBP. Als het gaat om werkgelegenheid, berekent TNO het aantal nieuwe banen in de circulaire economie op ongeveer 54.000.
Lenaerts: “Milieuvervuiling veroorzaakt wereldwijd een kwart van alle ziektes en sterfgevallen. Dat berekende de Wereldgezondheidsorganisatie¹. Niet vreemd dus dat juist zorginstellingen zich inzetten voor een gezondere wereld. Zeker als ze daardoor kosteneffectiever kunnen werken.”
Circulaire economie: de toekomst van bedrijven. Lees meer op www.philips.nl/innovationandyou
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Redactiepartners, onderdeel van FDMG.
